Historia sportu
2010.08.17 g. 14:19
Kalendarium historii sportu żydowskiego
W związku z plenerową wystawą "Sport żydowski w przedwojennej Warszawie" publikujemy skróconą wersję historii żydowskiego sportu
Druga połowa XIX w. W środowisku zasymilowanych Żydów niemieckich rodzi się zainteresowanie gimnastyką, szermierką i kulturą fizyczną.
- 1895
8 stycznia niemieccy i austriaccy Żydzi zamieszkali w Konstantynopolu po decyzji władz lokalnego klubu sportowego o ich wykluczeniu tworzą odrębny, pierwszy Klub Gimnastyczny Izraelitów.
- 1896
Na pierwszych nowożytnych Igrzyskach Olimpijskich złote medale dla Niemiec zdobywają żydowscy gimnastycy: bracia Flatow. Wszystkie złote medale w pływaniu męskim padają łupem węgierskiego Żyda Alfreda Hajosa.
- 1897
W bułgarskim Plowdiw powstaje żydowski klub gimnastyczny Shimson (Samson) wzorujący się na czeskim Sokole, dla którego sport był ważnym środkiem wzmacniania tożsamości narodowej. Powstanie następnych klubów dało asumpt do utworzenia w 1903 roku Makabi Bułgaria.
- 1898
Podczas drugiego kongresu syjonistycznego w Bazylei paryski lekarz Max Nordau prezentuje koncepcję „muskularnego judaizmu” opartą na ideale „umięśnionego Żyda”.
W Berlinie rozpoczyna działalność wielosekcyjny klub Bar Kochba nawiązujący do idei Nordaua
- 1899
Tradycją stają się pokazy gimnastyczne podczas Światowych Kongresów Syjonistycznych. W czasie Trzeciego Kongresu Syjonistycznego w Bazylei swoje umiejętności prezentuje 35 żydowskich gimnastyków z Niemiec i Austro-Węgier. Teodor Herzl zwrócił się do uczestników pokazów słowami: Połączcie się młodzi, potrzebujemy was. Kształćcie nie tylko swoją duszę, lecz również doskonalcie swoje mięśnie. Bądźcie silni. Wierzę, że powstanie nowe wspaniałe pokolenie Żydów. Synowie Makabeuszy odżyją.
- 1900
W Warszawie powstaje pierwsze Koło Sportowe przy Stowarzyszeniu Subiektów Handlowych Wyznania Mojżeszowego.
- 1901
Pierwszy klub polskich Żydów zawiązuje się we Lwowie – to Makabi Lwów.
- 1903
W Niemczech powstają żydowskie „Turnerschafty”, stanowiące zawiązek późniejszego Światowego Związku Makabi.
Rejestracja Łódzkiego Towarzystwa Zwolenników Gry Szachowej.
- 1906
Gimnastyczny Klub Makabi pod nazwą Rishon-le-Zion powstaje w Jaffie. W1912 roku klub przekształci się w Gimnastyczny oraz Sportowy Klub Makabi w Jaffie.
- 1907
Powstaje Makabi Kraków.
- 1908
Utworzenie klubu Hakoach Wiedeń, który w latach dwudziestych stał się czołowym europejskim klubem piłkarskim i pływackim.
- 1908-1914
Coroczne zawody sportowe w Rehovot dla młodzieży osiedlonej na Ziemi Izraelskiej. Po I wojnie światowej powrócono do tej imprezy, zawody rozgrywano pod patronatem Makabi.
- 1911
Otwarcie klubu Makabi w Jerozolimie.
- 1912
Inauguruje działalność łódzkie Makabi.
- 1915
Makabijczycy z Jaffy wspierają wojska brytyjskie w operacji Gallipoli – desancie w okolicy cieśnin tureckich.
Założenie Makabi Warszawa – jednego z największych i najwszechstronniejszych klubów żydowskich w Europie lat międzywojennych.
- 1918
Po zajęciu Palestyny Brytyjczycy wcielają członków tamtejszego Makabi do Żydowskiego Batalionu Royal Rifles.
- 1919
W Palestynie odbywa się Pierwsze Światowe Zgromadzenie Makabi.
- 1921
Podczas XII Światowego Kongresu Syjonistycznego w Karlsbadzie Zgromadzenie Żydowskich Stowarzyszeń Sportowych podejmuje decyzję o zmianie swojej nazwy na Światowy Związek Makabi. W statucie wskazano, że celem Związku jest fizyczna i moralna odnowa Żydów w celu odbudowy i utrzymania żydowskiej ziemi. Przyjęto program, w którym obok nauki języka hebrajskiego oraz żydowskiej historii uwzględniono sport i wychowanie fizyczne. Uznano, iż Makabi winno także przygotowywać młodzież do obrony żydowskiego życia i własności żydowskiej, zwłaszcza w Ziemi Izraela.
- 1922
Powstaje Stowarzyszenie Robotnicze Wychowania Fizycznego Jutrznia.
Oddział Warszawski organizacji zrzeszał w 1938 roku 1775 członków, w tym 1095 czynnych sportowców. Najbardziej popularną sekcją w tym klubie była sekcja gimnastyczna (584 członków), rytmiczna (200), bokserska (100). Poza wymienionymi, klub posiadał sekcje: piłki ręcznej, piłki nożnej, sportów wodnych, kolarską i tenisa stołowego.
- 1923
Światowy Związek Makabi liczy już około 100 000 członków w 22 krajach.
Powstaje Robotnicze Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego Gwiazda-Sztern Warszawa; od pierwszych dni swojego istnienia związane z lewicą żydowską. Organizacja powołała centralę w 1929 roku i od tego momentu bardzo szybko powiększała sieć oddziałów. Najbardziej popularnym sportem w Gwieździe była piłka nożna. Najliczniejszym klubem tego zrzeszenia był klub z Warszawy, który skupiał w 1928 roku 360 członków – rok później było ich już 460. W 1938 roku klub posiadał następujące sekcje: piłki nożnej, boksu, gier sportowych, narciarską, hokejową, kolarską i tenisa stołowego. Przy klubie działało także koło dramatyczne.
- 1925
Pierwsza wizyta drużyny piłki nożnej Makabi Tel-Awiw w Polsce.
- 1928
Powołanie Izraelskiego Stowarzyszenia Piłki Nożnej i jego wpisanie w poczet członków FIFA.
Powstaje Żydowska Rada Wychowania Fizycznego Rzeczpospolitej Polskiej. Celem organizacji było wychowanie i rozwój fizyczny młodzieży żydowskiej obojga płci w ramach organizacji sportowych oraz tworzenie nowych placówek wychowania fizycznego. Rada działała do 1931 roku.
Z inicjatywy Miry Jakubowicz powstaje Zrzeszenie Żydowskich Kobiecych Stowarzyszeń Sportowych. W 1932 roku obejmowało zasięgiem około 20 klubów. W roku 1931 związek wyszkolił dzięki pomocy Państwowego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego około 150 instruktorek gier sportowych oraz 85 instruktorek ćwiczeń gimnastycznych. W końcu lat 30. powstały sekcje kobiece Związku Makabi, nad którymi pieczę sprawował specjalny Referat Kobiecy.
- 1929
Podczas Kongresu Światowego Związku Makabi w Ostrawie na Morawach przyjęto rezolucję o zorganizowaniu pierwszych Światowych Igrzysk Makabi w Tel-Awiwie w 1932 roku. Światowy Związek Makabi liczy około 650 000 członków w 35 krajach.
- 1930
I Zjazd Wszechświatowego Związku Makabi w Polsce.
W roku 1936 Związek Makabi zrzeszał około 200 000 osób w 150 klubach gimnastycznych i sportowych. Przy Związku afiliowane były wszystkie żydowskie organizacje młodzieżowe uznające ideały syjonizmu: Ha-Szomer ha-Tzair, Ha-Noar-ha-Cijoni, Akiwa, Achawa, Brit-Hakanaim, Histadrut Akademain Zion, WIZO, Makabea, Brith Trumplerdor.
Pierwsze Europejskie Igrzyska Makabi.
Utworzenie Makabi Tzair w Niemczech i w Czechosłowacji.
- 1931
Utworzenie Sportowej Federacji w Eretz Israel oraz przystąpienie do Międzynarodowej Federacji Sportu.
- 1932
Pierwsza Makabiada w Tel-Awiwie.
Polacy Żydzi są najlepszą ekipą.
W I Makabiadzie z udziałem 18 reprezentacji z całego świata startowało 66 sportowców z Polski. Zajęli drużynowo pierwsze miejsce, wyprzedzając Austrię i USA. Zwycięstwa odnieśli m.in: F. Bersohn (dysk kobiet), N. Grynberg (gimnastyka), J. Urkiewicz, G. Borensztejn, M. Birenzweig i S. Finkelstein-Finn (boks), sztafeta 4x100m kobiet i zespół piłki nożnej. Wyróżniającą się zawodniczką była M. Freiwald (lekka atletyka), która zajęła drugie miejsce w trójboju i w skoku w dal oraz trzecie miejsce w skoku wzwyż.
- 1933
Zimowe Igrzyska Makabi w Zakopanem.
Nasza ekipa zajmuje pierwsze miejsce przed reprezentacjami Czechosłowacji i Austrii. Zwycięstwa dla Polski odnieśli: I. Wahrenhaupt (bieg mężczyzn na 18 km), M. Cenker (saneczkarstwo mężczyzn), H. Muckenburn (bieg zjazdowy), sztafeta kobiet (3x5 km).
- 1935
II Makabiada w Palestynie.
Ekipa Polski (90 osób) plasuje się na piątym miejscu, za drużynami Austrii, Niemiec, Palestyny i USA. Zwycięzcami w swoich konkurencjach byli: I. Hornstein (800 m kobiet), M. Freiwald (80 m przez płotki kobiet, skok w dal, pentatlon), G. Szrajbman (pływanie mężczyzn, 200 m klas.), H. Rosenberg (wielobój gimnastyczny), A. Graber (wielobój gimnastyczny), J. Neuding (boks), M. Silberbaum (podnoszenie ciężarów), M. Blutstein (kolarstwo – wyścig na 50 km), drużyna koszykówki kobiet.
1936 Reprezentacja Makkabi Polska bierze udział w II Zimowej Makabiadzie w Bańskiej Bystrzycy w Czechosłowacji z udziałem 11 ekip krajowych oraz Wolnego Miasta Gdańska. Drużyna polska zajęła dalsze miejsce, a jedyne zwycięstwo odniósł I. Wahrenhaupt (bieg mężczyzn na 30 km).
- 1938
Związek Żydowskich Towarzystw Gimnastycznych i Sportowych Makabi w Polsce zrzesza 158 stowarzyszeń.
- 1945
Związek Członków Makabi Warszawa w Palestynie, założony z inicjatywy Jehudy Rosengartena i Icchaka Lapuna przy wydatnej pomocy Zelika Ruseckiego próbuje kontynuować przedwojenne tradycje. Zebranie organizacyjne z udziałem około 200 osób odbyło się na dachu budynku Makabi w Tel-Awiwie. Celem powołania organizacji było udzielenie wszechstronnej pomocy członkom ŻKS Makabi Warszawa w emigracji do Palestyny, w uzyskaniu wiz oraz środków do życia po dramacie Zagłady.
Autorzy kalendarium:
- prof. dr hab. Daniel Grinberg
- dr Grazyna Pawlak
- dr Jarosław Rokicki
Informacja o wystawie
-