Otwarcie wystawy:

18 sierpnia (środa) 2010, godzina 17:30
ul. Agrykola, przy wejściu do Parku Agrykoli

Na mapie Warszawy zaznaczymy adresy ponad stu żydowskich klubów sportowych działających w naszej stolicy. Przy odwołaniu do zachowanych dokumentów, relacji uczestników i świadków, materiałów prasowych, pamiętników, fotografii ukażemy zapomniane dziś tradycje sportu żydowskiego w Warszawie, jego bogactwo, różnorodność. Przedstawimy sylwetki wielu zawodników żydowskich, ich dorobek medalowy w reprezentacji Warszawy oraz Polski.

Żyjemy w Warszawie zamieszkanej przez warszawiaków innych niż dawniej i nawet nieliczni warszawscy Żydzi nie przypominają tych przedwojennych. Opowieść o nich może wydawać się poszukiwaniem zaginionego lądu, mitycznej rzeczywistości, z tą jednak różnicą, że ten ląd i ta rzeczywistość istniały naprawdę i są prawdziwą historią stolicy Polski.

Tętniące wydarzeniami kolorowe miejsca i barwni ludzie tworzący atmosferę miasta końca XIX w. i pierwszych czterech dekad ubiegłego stulecia – wszystko to zaginęło nieomal bez śladu, bez wyrazistych znaków w zbiorowej pamięci, prócz obsesyjnego poczucia pustki u nielicznych współczesnych.

Wiekowi świadkowie i uczestnicy wydarzeń odchodzą od nas. To już doprawdy ostatni moment, aby gromadzić, porządkować zachowane jeszcze pamiątki, fotografie i strzępy informacji i spróbować przeciwstawić się niepamięci. Takie właśnie zadanie postawili sobie autorzy wystawy wspierani przez Fundację im. prof. Mojżesza Schorra oraz liczne stołeczne instytucje.

Pierwsze żydowskie kluby sportowe na ziemiach polskich powstawały w cieszącej się swobodami autonomicznymi Galicji. Za przykład służyły im kluby istniejące już na Węgrzech, w Czechach i w Austrii. W Warszawie trzeba było poczekać na stosunkowo łagodną okupację niemiecką z czasów pierwszej wojny światowej. Przedwojenne warszawskie kluby sportowe (w tym żydowskie) tylko z nazwy przypominały współczesne. W rzeczywistości były silnie upolitycznionymi wielofunkcyjnymi instytucjami zaspokajającymi społeczne, edukacyjne, kulturowe i towarzyskie potrzeby swoich członków. Prowadziły kursy i biblioteki, organizowały imprezy, wypełniały czas wolny. Sport był tu elementem dużo większej całości.

Poszczególne kluby związane były jednoznacznie z młodzieżowymi przybudówkami ważniejszych partii politycznych. Zestaw uprawianych dyscyplin zależał od wyznawanej ideologii. Kluby mieszczańskie albo wyznaniowe różniły się zdecydowanie od robotniczych, a wszystkie cechowało silne przywiązanie do barw klubowych.  W latach międzywojennych sportowcy żydowscy ustanowili ponad 30 indywidualnych rekordów Polski, zdobyli 84 tytuły indywidualnych mistrzów kraju i 24 tytuły drużynowe, co najmniej 126 razy wystąpili w reprezentacji kraju w różnych dyscyplinach – lecz zostali zmuszeni do boju o życie. Ulegli Zagładzie, ale dziś ożywają dla warszawiaków i wszystkich gości wystawy na Agrykoli, opowiadając im o ważnych chwilach w dziejach naszego miasta.